Kasafin kudi na 2025 ba zai magance tabarbarewar tattalin arzikin Najeriya ba – Atiku

Tsohon mataimakin shugaban kasa Atiku Abubakar ya soki kasafin kudin shekarar 2025, yana mai cewa bai isa ya magance kalubalen tattalin arzikin Najeriya ba.

A wata sanarwa da Atiku ya fitar a ranar Lahadin da ta gabata, ya bayyana cewa kasafin naira tiriliyan 48, tare da hasashen kudaden shiga na naira tiriliyan 35, wanda gibin da ya haura naira tiriliyan 13, na nuni da ci gaba da kasuwanci-kamar yadda aka saba a gwamnatin APC. Daily trust ta rawaito.

Kasafin kudin 2025 na da gibin sama da naira tiriliyan 13 a cikin sabbin rance, ciki har da naira tiriliyan 9 a matsayin rancen kai tsaye da Naira tiriliyan 4 na rance na musamman na ayyuka. Inji Atiku.

Atiku ya kara da cewa, wannan tsari ya yi kama dana gwamnatocin da suka gabata kuma yana kara ta’azzara basussukan jama’a, tare da hadarin da ke tattare da biyan kudin ruwa da kuma kudaden waje.

Dan takarar shugaban kasa na jam’iyyar PDP a zaben 2023 Atiku Abubakar,  ya bayyana wasu muhimman batutuwa da suka shafi kasafin kudin da suka hada da rashin karfin kasafin, tsadar biyan basussuka, makudan kudaden da ake kashewa akai-akai, rashin isasshen jari da kuma manufofin haraji na kawo koma baya.

Atiku ya soki shirin kara kudin haraji daga kashi 7.5 zuwa kashi 10 cikin 100, yana mai cewa matakin koma baya ne da zai kara tabarbarewar tsadar rayuwa da kuma dakile ci gaban tattalin arziki.

Matakin da gwamnatin ta dauka na kara kudin harajin VAT daga kashi 7.5% zuwa kashi 10% wani mataki ne na koma baya wanda zai ta’azzara matsalar tsadar rayuwa da kuma kawo cikas ga ci gaban tattalin arziki. Inji Atiku Abubakar.

Ta hanyar sanya ƙarin nauyin haraji a kan al’ummar da ke fama da matsalar rashin aikin gwamnati, gwamnati na fuskantar haɗarin hana samar da tsadar rayuwa a cikin gida da kuma ƙara zurfafa matsalolin tattalin arziki. Inji Atiku Abubakar.

Ya ce ta hanyar sanya karin haraji kan al’ummar da ke fama da matsalar magance gazawar gwamnati,’ gwamnati na fuskantar kasadar dakile cin abinci a cikin gida da kuma kara ta’azzara matsalolin tattalin arziki. Atiku Abubakar.

Atiku ya kara da cewa kasafin kudin ba shi da sauye-sauyen tsarin da ake bukata domin tunkarar kalubalen tattalin arzikin Najeriya.

Don inganta sahihancin kasafin kudin, dole ne gwamnati ta ba da fifiko wajen rage rashin inganci a cikin ayyukan gwamnati, magance hauhawar farashin kwangila, da kuma mai da hankali kan dorewar kasafin kudi na dogon lokaci maimakon ci gaba da ci gaba da karbar bashi da kuma yadda ake kashe kudade akai-akai, in ji Atiku Abubakar.

Atiku, Atiku, Atiku, Atiku, Atiku, Atiku.

Ko kasafin kudin shugaba Tinubu zai iya farfaɗo da tattalin arzikin Najeriya?

Shugaban Najeriya Bola Tinubu ya yi wa kasafin kuɗi na 2025 da ya gabatar a gaban majalisar dokokin ƙasar ranar Laraba take da Farfaɗowa domin tabbatar da zaman lafiya, da gina rayuwar ‘yan kasa.

Tinubu ya gabatar da kasafin na naira tiriliyan 47.9, wanda yafi na shekarar da ta gabata da kashi 36.8 cikin 100. Kasafin shine na biyu da Tinubu ya yi tun bayan rantsar da shi a matsayin shugaban kasar a watan Mayun 2023.

An dai ɗora kasafin kuɗin na 2025 ne a kan dala 75 a kan kowacce gangar ɗanyen mai guda kuma ana sa ran Najeriyar za ta samar da gangar ɗanyen man fiye da miliyan biyu duk rana a shekarar mai kamawa.

Shugaba Bola Tinubu ya shaida wa majalisun dokokin cewa suna fatan samun naira tiriliyan 34.82 ta hanyar kuɗin shiga domin zuba wa a kasafin.

Sai dai kuma ya ce kasafin na da giɓin naira tiriliyan 13.08 wato kashi 3.08 cikin 100 na jimillar kasafin, yayin da ake hasashen gwamnatin za ta ciyo bashin tiriliyan 13 a cikin gida da waje domin cike giɓin.

A cikin jawabinsa, shugaba Tinubu ya ce tattalin arziƙin Najeriya ya samu haɓaka da kashi 3.46 cikin 100 a kaso na uku cikin huɗu na shekarar 2024, fiye da 2.54 a irin wannan lokacin a 2023.

Ya ƙara da cewa asusun Najeriya a ƙasar waje yanzu ya kai kusan dala biliyan 42, wanda ya samar da kariya daga duk wata komaɗar tattalin arziƙi da ka iya tasowa.

Sai dai masana tattalin arziƙi a Najeriya na ganin babu wani tabbas ko kasafin kudin zai iya farfado da tatattalin arziƙin ƙasar kamar yadda gwamnatin ta Tinubu ke so ‘yan ƙasa su amince.

Kasancewar tattalin arziƙin Najeriya na cikin rashin lafiya, yana kuma samun koma-baya a kowane lokaci, in ji Dr Murtala Abdullahi Ƙwara masanin tatattalin arziƙi na Jami’ar Umaru Musa Ƴar’adua da ke jihar Katsina.

Ya ƙara da cewa da wuya kasafin kudin na 2025 ya iya farfado da tattalin arziƙin Najeriya. Idan aka kalli alƙalumman da ake da su a ƙasa za a iya cewa da kamar wuya.

Wasu alƙaluman da aka sanya cikinsa abu, da yawansu ba haka suke ba a harkar tatattalin arziƙi ta zahiri. Farashin dala da kuma yadda ake sayar da mai a yanzu da kuma adadin man da ake iya haƙowa a yanzu, duka hasashe ne kawai.

Dr. Ƙwara ya ce hasashen da aka yi cikin kasafin kuɗi kan canjin dalar Amurka kan N1,400, zai yi wahala a iya samun haka saboda idan aka yi la’akari da farashin da yanzu dalar take kai, kuma ba ta fara yin ƙasa ba duk da cewa an kusa shiga shekarar.

Ko me zai faru idan aka kasa cim ma hasashen da aka yi?

Abin da zai faru shi ne, za a iya rasa damar aiwatar da kasafin kuɗin, wato duk abin da aka ce za a yi da kasafin kuɗin ba za a yi ba har sai an sake nemo hanyar da za a cike giɓin, ko da ta hanyar ciwo bashi ne, a cewar Dr. Ƙwara.

Masanin ya ce Najeriya ta jima cikin ƙangin bashi. Amma ya ce ba kowane bashi ne yake zama illa ba, yana mai cewa ya danganta da yadda aka yi amfanin da kudin da aka ciyo bashin.

To mece ce matsalar Najeriya game da bashin?

Matsalar Najeriya ita ce, ba a yin abin da ya dace da kudin da ake amsowa idan aka yi la’akari da ƙididdigar da ake da ita. Misali, me ya sa za ka ciwo bashi saboda saya wa ƴan majalisa motoci ko kuma wasu abubuwa?

Gwamna Babagana Zulum na Borno ya ɗauki nauyin jigilar fasinjoji 710 zuwa garuruwansu saboda Kirsimeti

Gwamnatin Kano na shirin tara harajin 80bn a 2025

Gwamnatin ta ce za ta gurfanar da waɗanda ba sa biyan haraji a gaban kotu.

Gwamnatin Jihar Kano, ta ce tana fatan samun sama da Naira biliyan 20 a kowane wata uku na shekarar 2025, wanda zai kai jimillar sama da Naira biliyan 80 a shekarar.

Haka kuma, gwamnatin ta sanar da shirin gurfanar da waɗanda suka ki biyan haraji a gaban kotu, a wani yunkuri na inganta tsarin karɓar haraji a jihar.

Shugaban Hukumar Karɓar Haraji ta Jihar Kano (KIRS), Dokts Zaid Abubakar ne, ya bayyana hakan yayin gabatar da bayani a wani taron bita na manyan jami’an gwamnatin jihar.

Kakakin gwamnan jihar, Sanusi Bature Dawakin Tofa ne, ya tabbatar da hakan.

Dokts Abubakar, ya ce waɗannan sauye-sauyen ba wai don ƙara yawa. haraji ba ne, na da kuma nufin inganta yadda ake tattara haraji da kuma tabbatar da cewa kowa yana biyan haƙƙinsa.

Ya kuma bayyana cewa, hukumar ta samu gagarumar nasara a ƙarshen 2024 bayan gwamna ya sauke tsohon shugaban hukumar tare da naɗa sabbin shugabanni.

Don samun ƙarin kuɗaɗen shiga a 2025, gwamnan na shirin ƙaddamar da sabon tsarin karɓar haraji a jihar.

Wannan tsarin yana da nufin samar da ƙarin kuɗaɗen shiga, wanda zai bai wa gwamnatin damar cika alƙawuranta a ɓangaren ilimi, lafiya, da inganta ababen more rayuwa.

Gwamnatin jihar Sokoto ta amince da naira biliyan 15 domin gyara motocin alkalai, makarantu, da sauransu

Gwamnatin jihar Sokoto ta amince da naira biliyan 15 domin gyaran makarantu da samar da motocin hukuma ga alkalan manyan kotuna da Khadis na kotun daukaka kara ta Shari’ah a jihar.

Da yake zantawa da manema labarai sakamakon zaman majalisar zartarwa ta jiha a ranar Alhamis, kwamishinan ilimin firamare da sakandare, Alhaji Tukur Arkali, ya ce an amince da kudi naira miliyan 788.2, da naira miliyan 591.4 da kuma miliyan 433.1 don gyara makarantun Gummi Memorial College, Hafsatu Ahmadu Bello model Arab Secondary School da Sokoto Science College.

Sauran makarantun da za a gyara sun hada da makarantar Unity Secondary School, Bodinga a N567,5m; Sani Dingyadi Unity Secondary School Farfaru, akan kudi naira miliyan 374.6 da Sultan Maccido Institute for Quran and General Studies akan kudi naira biliyan 1.6.

An amince da kudi naira biliyan 1.3 da naira miliyan 591.4 domin gyara makarantar sakandiren mata ta gwamnati, Illela da sakandiren gwamnati illela wanda ambaliyar ruwa ta lalata.

Kwamishinan kimiyya da fasaha, Alhaji Bala Kokani ya bayyana cewa an amince da kudi naira miliyan 710.6 da kuma naira miliyan 105.8 domin gyara rugujewar gine-gine a Kwalejin ’Yan Mata ta Gwamnati da ke Sakkwato da Kwalejin Ahmadu Bello da ke Farfaru.

Hakazalika, an kuma kada kuri’ar kudi naira miliyan 250 da naira miliyan 122 domin gyara gaba daya ma’aikata 25 na Umaru Ali Shinkafi Polytechnic Sokoto, da gina katafaren bandaki guda tara a harabar makarantar.

Bugu da kari, majalisar ta amince da siyan motocin jeeps guda 22 (model 2024) kan kudi naira biliyan 2.4 ga alkalan manyan kotuna da Khadis na kotun daukaka kara ta Shari’a.

Majalisar ta kuma amince da gina sabon kwas na tsere a Durbawa kan kudi naira miliyan 531, tare da kammala aikin cikin watanni shida.

A nasa gudunmuwar kwamishinan yada labarai da wayar da kan jama’a na jiha Alhaji Sambo Bello Danchadi wanda ya yi nasa jawabin, ya ce majalisar ta kuma amince da kwangilar samar da sabon na’urar watsa labarai ta Rima FM Sokoto da kuma gyaran gidan rediyon. 50 kilo watts AM radio akan kudi naira miliyan 926.

Ya kuma bayyana amincewar majalisar gyaran injin janareta mai nauyin kilo watt 2000 na hukumar ruwa ta jihar sokoto akan kudi naira miliyan 80,850.