Ko majalisa za ta amince da sabuwar dokar harajin da ke tayar da ƙura a Najeriya 2024

Ƙudurin dokar da ta shafi harajin na ci gaba da tayar da ƙura a Najeriya inda wasu bayanai ke cewa shugaban ƙasar Bola Ahmed Tinubu na ci gaba da kamun ƙafa ga ƴan majalisar dokokin ƙasar domin ganin sun amince.

Bayanai na cewa shugabannin majalisun na ci gaba da wani zaman tattaunawa domin shawo kan sauran ƴan majalisar su amince da kudurin dokar, wanda shugaban kasa ke neman a gaggauta domin ta soma aiki daga ranar 1 ga watan Janairun 2025.

Sai dai ƴan adawa da wasu shugabanni musamman daga shiyar arewa na ganin dokar tamkar wani yankan baya ne na neman jefa yankinsu cikin karin wani kuncin talauci.

Gwamnatin Bola Ahmed Tinubu ta ce tana son tabbatar sabon tsarin harajin daga cikin cikin matakan da take ɗauka na saita tattalin arzikin kasar duk da shawarar majalisar kula da tattalin arzikin Najeriya na dakatar da kuɗirin.

Yanzu kallo ya koma kan ƴan majalisa ko za su amince da kudirin dokar harajin da ake ci gaba da cecekuce?

Gwamnati ta ce babban dalilin sabuwar dokar harajin shi ne sake fasalin yadda ake karɓar harajin domin kawo ƙarshen ƙalubalen da gwamnati ke fuskanta kamar harajin birane daban-daban, rage nauyin harajin daga kan ɗaiɗaikun ‘yan ƙasa da kasuwanci tare da taimakwa wajen kasuwanci domin samar da tattalin arziki da makoma mai kyau ga Najeriya.

Sai dai ƴan’adawa kamar Alhaji Buba Galadima jigo a jam’iyar NNPP ya ce suna kallon dokar ne kan cewa ƴan Najeriya sun hau kan siradi, “Allah kadai zai iya kuɓutar da mu sai ƴan majalisa da muka zaɓa.”

Buba Galadima ya ce an matsawa ƴan majalisar lamba, “Ana amfani da dukkan wata dama, har da ta kuɗi don a shawo kan su, su tabbatar da wannan doka, wadda za ta cutar da al’ummar Najeriya ba ƴan arewa kaɗai ba.”

“Duk ɗan majalisar da ya goyi bayan wajen tabbatar da wannan doka to maƙiyin al’ummarsa ne,” cewar Buba Galadima.

BBC Hausa ta rawaito cewa, Tuni dai gwamnonin jihohi arewa suka bayyana adawarsu da kudurin, tare da yin umarni ga wakilan yankin a majalisar tarayya su yi watsi da kudirin.

Rikicin kan harajin VAT tsakanin jihohi da gwamnatin tarayya ya haifar da wasu manyan hukunce-hukuncen kotu da wasu da har yanzu ake shari’arsu.

Rashin ambatar harajin VAT a kundin tsarin mulkin 1999 ya ƙara rikita lamarin wanda hakan ya haifar da gibi. Bincikenmu ya gano tattara harajin a tarayya ya fi sauki da alfanu.

Da zarar an shawo kan taƙaddamar da ake yi, za a sanya batun VAT a tsarin mulki.

Yadda ake raba shi a yanzu tarayya 15 jihohi kashi 50 sai kuma ƙananan hukumomi kashi 35 zai dakata zai koma tarayya 10 jihohi 55 sai kuma ƙananan hukumomi kashi 35 cikin 100.

Daya daga cikin abubuwan da ke janyo cecekuce a kudurin dokar shi ne batun harajin da ake cirewa daga kuɗin da mutum ke samu wato Personal Income Tax a Turance.

A sabon ƙudurin dokar, an sake fasalin harajin da ake cirewa daga aljihun jama’a inda gwamnatin tarayya ta yi iƙirarin cewa za a ɗauke nauyin haraji daga kan masu ƙaramin ƙarfi.

Ƙudurin dokar dokar ya ce ba za a buƙaci mutanen da ke samun kudaden da suka yi kasa da naira 800,000 a shekara su biya haraji kan wadannan kudaden ba, har sai kuɗn da ake samu a shekara ya kai milaiyan 2.2 kafin ya fara biyan harajin kashi 15 cikin 100 a kai.

Za mu sake gabatar da kudurin da aka ƙi a kan wa’adin shekaru 6-majalisar wakilai

Mambobin Majalisar Wakilai 34 da suka dauki nauyin kudirin yi wa kundin tsarin mulkin kasar kwaskwarima na shekarar 1999 don samar da wa’adin mulki na shekara shida ga shugaban kasar sun yanke shawarar sake gabatar da kudirin.

Dan majalisar wakilai Ikenga Ugochinyere (PDP-Imo) ya bayyana hakan ne a wata sanarwa da ya fitar a Abuja ranar Juma’a, biyo bayan kin amincewa da kudirin dokar a ranar 21 ga watan Nuwamba yayin zaman majalisar.

Kamfanin Dillancin Labaran Najeriya  nan news ya ruwaito cewa kudirin dokar ya bukaci a gabatar da wa’adin mulki na shekara shida ga shugaban kasa, gwamnoni, da shugabannin kananan hukumomi.

NAN ta kuma ruwaito cewa, kudirin ya bukaci a sauya shiyya-shiyya na kujerun shugaban kasa da na gwamnoni, da kuma gudanar da dukkan zabuka a rana daya.

Sai dai Ugochinyere, ya ce duk fata ba a rasa ba a kan kudirin, domin za a kara yin shawarwari.
Dan majalisar wanda shi ne jagoran da ya dauki nauyin kudirin dokar, ya ce matakin da aka dauka a zauren majalisar ba zai kawo karshen tashe-tashen hankula da fata ba, inda ya ce za a cimma manufar da aka sanya a gaba.

“Gwagwarmaya na sake fasalin tsarin mulkin dimokuradiyyar mu ta zama mai tattare da kowa da kuma samar da hanyar tabbatar da adalci, daidaito da kuma gaskiya ba a rasa ba.
“Shawarar da aka yanke a zauren majalisar a jiya (Alhamis) na kin amincewa da kudirin na wa’adin mulki na shekara shida da kuma gudanar da duk zabuka a rana daya ba zai kawo karshen tashe-tashen hankula ba,” inji shi.

LABARU MASU ALAKA

Ugochinyere ya bayyana kin amincewa da kudirin a matsayin koma baya na wucin gadi da ba zai shafi yakin neman tsarin dimokuradiyya ba.
“Za mu sake duba wannan shawarar kuma mu nemo hanyoyin da za a bi don dawo da ita bayan bin hanyoyin da suka dace na doka.

“Abin da zan iya gaya wa ‘yan Najeriya shi ne cewa za mu ci gaba da bayar da shawarwari tare da shawo kan abokan aikinmu don ganin dalili tare da mu.

“Idan aka yi zabe a rana daya, zai rage tsada da magudi.

“Idan mulki ya juya, zai taimaka wajen kawar da tashe-tashen hankula na siyasa, kuma wa’adin shekaru shida zai taimaka sosai wajen taimakawa zababbun shugabanni su mai da hankali wajen isar da wa’adin mulkin dimokuradiyya,” in ji shi. (NAN)

Gwamnatin Tarayya ta dakatar da dalibai 13 da suke cin zarafin  abokan karatunsu a jahar Enugu

Gamnatin tarayya ta bayar da umarnin dakatar da wasu dalibai 13 da ake zargin suna da hannu a cin zarafi da aka yi wa ’yan uwansu da ke makarantar sakandare (SS1) a Kwalejin Gwamnatin Tarayya da ke Enugu na tsawon makonni shida a ranar 7 ga Nuwamba.

Ministan Ilimi Dr. Maruf Alausa ya bayar da umarnin dakatarwar ne domin share fagen gudanar da cikakken bincike kan lamarin da kwamitin ladabtarwa da ma’aikatar ilimi ta tarayya ta kafa.

Umurnin ya biyo bayan yada wani faifan bidiyo mai tada hankali a shafukan sada zumunta, inda aka ga wasu gungun dalibai suna cin zarafin wani dalibin da aka gano cewa dalibin SS1 ne.

Darektan yada labarai da hulda da jama’a a ma’aikatar, Folasade Boriowo, a cikin wata sanarwa a ranar Laraba a Abuja, ta ce Dakta Alausa ya sake jaddada aniyar ma’aikatar wajen ganin an samar da ingantaccen yanayi na koyo a dukkan makarantun tarayya a fadin Najeriya.

Ya kuma tabbatar wa iyaye da masu riko da kuma sauran jama’a cewa za a yi duk abin da ya dace don dawo da zaman lafiya da kuma tabbatar da tsaron daliban FGC Enugu.

“Wani rahoto na baya-bayan nan da ma’aikatar ilimi ta tarayya ta samu ya yi nuni da irin yadda ake cin zarafi a Kwalejin Gwamnatin Tarayya (FGC), Enugu, wanda ya haifar da damuwa sosai game da tsaro da kuma da’a a cikin makarantun.

Gwamnatin tarayya ta bukaci jami’o’i da su kafa cibiyar tuntuba don dakile cin zarafin mata.

Harajin

Gwamnatin Tarayya ta yi kira ga jami’o’in Najeriya da su kafa cibiyoyin tuntubar juna da cin zarafin mata (SARCs) don magance matsalolin cin zarafi da kuma bayar da tallafi cikin gaggawa ga wadanda suka tsira.

Ministar harkokin mata, Imaan Suleiman-Ibrahim, ta yi wannan roko a ranar Litinin a wani taron kasa da aka yi a Abuja, wanda kungiyar Alliance for Africa (AFA) ta shirya. Ta kuma jaddada kudirin gwamnatin Tinubu na tabbatar da daidaito tsakanin jinsi da rashin hakuri da cin zarafin mata, inda ta bada misali da kokarin da take yi kamar dokar hana cin zarafin mutane (VAPP) da kuma dokar hana cin zarafin mata.

Suleiman-Ibrahim ya lura cewa yayin da 47 SARCs a halin yanzu suna aiki a fadin jihohi 22 da FCT, wannan bai isa ba. Ta bukaci shugabannin jami’o’i da su samar da karin cibiyoyi don tabbatar da shiga tsakani kan lokaci kan lamuran da ke cikin makarantunsu.

Farfesa Ufuoma Awefeada, ko’odinetan kwamitin daraktocin jinsi a jami’o’in Najeriya, ta bayyana cin zarafin mata a matsayin abin da ya zama ruwan dare a manyan makarantun, wanda ke shafar dalibai, ma’aikata, da kuma yadda ake gudanar da ayyukan gaba daya. Ta yi kira da a hada kai a tsakanin jami’o’i, hukumomin gwamnati, da kungiyoyin farar hula don samar da ingantaccen yanayin koyo.

Hon. Akin Rotimi Jr., mai wakiltar majalisar wakilai, ya bada tabbacin cewa majalisar ta 10 ta ci gaba da jajircewa wajen magance cin zarafin mata a manyan makarantu. Ya sake tabbatar da goyon bayan majalisar kan shirye-shiryen da ke da nufin samar da gaskiya da mutuntawa a harabar jami’o’in.